Wat houdt het spreekwoord in?
Het Nederlandse spreekwoord 'de hond in de pot vinden' betekent dat je te laat bent voor het eten. Als iemand thuiskomt en er is al gegeten zonder dat er een portie is achtergelaten, dan zegt men wel: "je vindt de hond in de pot". Het beeld dat hierbij wordt opgeroepen is van een hond die zijn kop in een lege kookpot steekt om te kijken of er nog iets te eten over is omdat alles al op is. Het spreekwoord heeft een ietwat spottende of humoristische ondertoon, maar wordt ook in serieuze zin gebruikt.
Waar komt dit spreekwoord vandaan?
De oorsprong van dit spreekwoord gaat terug tot de 17e eeuw in Nederland. Destijds waren maaltijden een belangrijk familiegebeuren en moest je op tijd verschijnen om te kunnen mee-eten. Wie te laat was, liep het risico dat er niets meer over was. In sommige oude teksten en toneelstukken werd dit gezegde al gebruikt. De hond in de pot vinden gold toen al als een manier om te zeggen dat je net te laat was voor iets belangrijks.
Waarom wordt een hond gebruikt in dit gezegde?
Honden waren vroeger gewone huisdieren die vaak in de keuken of bij het vuur te vinden waren. Als er restjes overbleven, kreeg de hond die vaak. Was er echter niets over, dan stak de hond zijn snuit soms letterlijk in de pot op zoek naar voedsel. Het beeld van een teleurgestelde hond die nog hoopt iets te vinden in een lege pan was herkenbaar en werd zo onderdeel van dit spreekwoord.
Hoe wordt het spreekwoord tegenwoordig gebruikt?
In moderne tijden wordt 'de hond in de pot vinden' nog steeds gebruikt, maar vaak iets figuurlijker. Het kan ook slaan op situaties waarin je ergens te laat bent om nog mee te kunnen profiteren van iets, zoals een actie bij een winkel of een uitnodiging voor een evenement. Mensen gebruiken het vaak met een knipoog, bijvoorbeeld wanneer ze thuiskomen en merken dat huisgenoten al hebben gegeten zonder hen.
Andere vergelijkbare spreekwoorden
Dit spreekwoord staat niet op zichzelf. In het Nederlands zijn er meerdere uitdrukkingen die te maken hebben met eten en timing. Een voorbeeld is 'achter het net vissen', wat betekent dat je misgrijpt of net te laat bent. Ook 'de boot missen' heeft een soortgelijke betekenis. Toch is 'de hond in de pot vinden' een van de meest beeldende en herkenbare uitdrukkingen die specifiek over eten gaat.
